15 Thủ thuật sử dụng Win XP
Chuyển sang dùng Windows XP (XP) từ Windows 95/98 (Win9x) cũng giống
như chuyển sang dùng Windows 95 từ Windows 3.1 năm năm trước đây. XP
được xây dựng trên nền tảng của Windows NT và 2000 vốn có độ ổn định cao
hơn nhiều so với Win9x. Ngoài ra, XP cũng sử dụng hệ thống file gống
như của NT và 2000. Điều này khiến cho XP trở thành một hệ điều hành
(HĐH) đa người dùng thực sự cho PC gia đình. Vì XP là một HĐH còn khá
mới mẻ, cho nên bài viết này cố gắng đưa ra một số thủ thuật nhằm giúp
người dùng thông thường tận dụng một cách tốt nhất khả năng của HĐH này.
Thủ thuật 1: HÃY DÙNG HỆ THỐNG FILE NTFS
Thật may mắn, XP hỗ trợ cả 2 hệ thống file FAT32 (được Win9x hỗ trợ) và
NTFS (được NT và 2000 hỗ trợ). Điều này cho phép người dùng lựa chọn hệ
thống file phù hợp với yêu cầu công việc của mình. Tuy nhiên NTFS cung
cấp những mức độ bảo mật tốt hơn nhiều so với FAT32. Với FAT32 trong
Win9x, ai cũng có thể xâm nhập vào PC của bạn và làm bất cứ điều gì mà
họ thích. Với NTFS, bạn có quyền cho hay không cho ai đó sử dụng máy
tính của bạn. Và người được phép sử dụng PC của bạn cũng chỉ có thể hoạt
động trong khuôn khổ mà bạn cho phép.
Để kiểm tra xem bạn đang dùng NTFS hay FAT32, chọn ổ đĩa cứng trong My
Computer, nhấn chuột phải và chọn Properties. Nếu đang dùng FAT và muốn
chuyển sang dùng NTFS, bạn hãy thực hiện việc chuyển đổi này từ dấu nhắc
DOS trong XP mà không phải lo ngại gì về việc mất mát dữ liệu. Để
chuyển đổi sang NTFS từ FAT, bạn chọn Start - All Programs -
Accessories, and Command Prompt. Tại dấu nhắc, bạn gõ convert x:
/fs:ntfs (x là tên ổ đĩa mà bạn chọn). Cũng cần lưu ý rằng, một khi đã
chuyển sang NTFS, bạn sẽ không thể quay trở lại dùng FAT trừ phi bạn
định dạng (format) lại ổ đĩa
Thủ thuật 2: TẠO TÀI KHOẢN HẠN CHẾ
Có 2 loại tài khoản người dùng (user account) trong XP: tài khoản người
quản trị hệ thống (administrator account) và tài khoản người dùng hạn
chế (limited account). Sau khi cài đặt XP thành công, bạn nên ngay lập
tức thiết đặt một tài khoản người dùng hạn chế để phục vụ cho các công
việc hàng ngày nếu như bạn đang dùng hệ thống file NTFS.
Để tạo một tài khoản người dùng hạn chế, bạn phải đăng nhập vào tài
khoản của người quản trị hệ thống (theo ngầm định XP tạo ra tài khoản
này khi bạn cài đặt HĐH). Sau đó, chọn Start - Control Panel - User
Accounts - Create A New Account. Đặt tên cho tài khoản mới này rồi nhấn
Next. Trong hộp thoại mới, chọn Limited Account. Mỗi khi muốn tạo mới
hay thay đổi thuộc tính của các tài khoản, bạn nhất quyết phải đăng nhập
vào tài khoản người quản trị hệ thống.
Thủ thuật 3: SỬ DỤNG MẬT KHẨU
Sử dụng mật khẩu (password) là một hình thức bảo mật thông tin truyền
thống và hiệu quả. Mặc dù Win9x có cung cấp cho bạn chế độ bảo vệ bằng
mật khẩu, nhưng đối với đa số người dùng thì tính năng này không có một
chút hiệu quả nào. Còn XP làm cho việc sử dụng mật khẩu thể hiện đúng ý
nghĩa của nó.
Trong XP, việc bảo vệ các tài khoản bằng mật khẩu không có tính bắt
buộc. Tuy nhiên, theo tôi, bạn nên sử dụng mật khẩu với các tài khoản,
ít nhất là với tài khoản người quản trị hệ thống.
Theo ngầm định, XP coi tất cả các tài khoản người dùng tạo ra khi cài
đặt HĐH là tài khoản người quản trị hệ thống và không yêu cầu mật khẩu
khi người dùng đăng nhập vào hệ thống. Để thay đổi điều này, bạn cần
phải tạo mật khẩu mới. Trong User Accounts, chọn Change An Account và
nhấn vào tài khoản bạn muốn dùng mật khẩu để bảo vệ. Trong tài khoản
này, chọn Create A Password và gõ mật khẩu 2 lần. Để việc sử dụng mật
khẩu có hiệu quả hơn, theo chúng tôi bạn không nên dùng chế độ “gợi nhắc
mật khẩu” (password hint) vì người dùng khác có thể căn cứ vào những gì
bạn ghi ở đây để đoán ra mật khẩu của bạn. Sau khi nhấn nút Create
Password, XP sẽ hỏi xem bạn có muốn để cho người dùng khác tiếp cận các
thư mục và các file trong tài khoản của bạn hay không. Nếu muốn riêng tư
hơn nữa, bạn hãy trả lời “KHÔNG” với câu hỏi nêu trên.
Thủ thuật 4: DỰNG TƯỜNG LỬA
Khác với các phiên bản trước, XP có kèm theo một chương trình tường lửa
(Firewall) để bảo vệ bạn an toàn khi duyệt Web. Bức tường lửa này dường
như là đáng tin cậy, bởi vì cho tới nay chưa thấy có người sử dụng nào
phàn nàn về tính năng mới mẻ này trong XP
Có lẽ bạn đã từng tự hỏi: làm sao biết được bức tường đó đã được dựng
lên chưa? Để kểm tra, bạn vào Control Panel - nhấn chuột phải vào biểu
tượng Network Connections - chọn Properties - nhãn Advanced, và chọn
Internet Connection Firewall.
Thủ thuật 5: CHẠY CHƯƠNG TRÌNH BẰNG QUYỀN CỦA NGƯỜI QUẢN TRỊ HỆ THỐNG
XP có chế độ Fast User Switching, chế độ cho phép người dùng chuyển đổi
qua lại giữa các tài khoản mà không phải thoát ra và đóng các ứng dụng
đang chạy. Để chế độ này hoạt động, bạn mở User Accounts và chọn Change
The Way Users Log On Or Off. Trong hộp thoại mới bạn chọn cả Use The
Welcome Screen và Use Fast User Switching.
Để chuyển đổi qua lại giữa các tài khoản người dùng, bạn chọn Start -
Log Off - Switch User. Để chạy một chương trình với quyền của người quản
trị hệ thống, bạn nhấn chuột phải vào biểu tượng của chương trình rồi
chọn Run As. Trong hộp thoại mới, chọn tên của tài khoản quản trị hệ
thống và nhập mật khẩu, và chương trình sẽ khởi động ngay lập tức. Bạn
cũng cần lưu ý, có một số chương trình đòi hỏi bạn nhấn thêm phím Shift
cùng với chuột phải.
Thủ thuật 6: CÁ NHÂN HOÁ THỰC ĐƠN START
So với các phiên bản trước, XP cung cấp nhiều khả năng thay đổi thực đơn
Start hơn. Bạn có thể thêm, bớt hay thay đổi theo ý mình bất cứ thành
phần nào của thực đơn Start. Để làm điều này, bạn nhấn chuột phải vào
thực đơn Start và chọn Properties. Trong hộp thoại Task Bar and Start
Menu Properties, nhấn nút Customize. Tại đây, bạn có thể lựa chọn dùng
biểu tượng to hay nhỏ, cho phép hiển thị bao nhiêu chương trình vừa
chạy, và đưa chương trình duyệt Web cùng chương trình e-mail ưa thích
vào thực đơn Start. Trong nhãn Advanced bạn có thể chọn cách mà những
thành phần như My Documents, My Computer, và Control Panel vv… xuất hiện
cũng như nhiều tuỳ chọn khác mà bạn không thể có được ở các phiên bản
Windows trước đây.
Nếu như không thích cách mà thực đơn Start của XP xuất hiện, bạn có thể
quay trở về với thực đơn truyền thống bằng cách chọn Classic Start Menu
trong hộp thoại Task Bar and Start Menu Properties
Thủ thuật 7: SỬ DỤNG TÍNH NĂNG KHÔI PHỤC HỆ THỐNG
Giống như Windows ME, XP cũng cung cấp khả năng khôi phục hệ thống về
điểm trước một sự kiện này đó (cài đặt mới phần mềm hoặc xung đột hệ
thống…) Để tạo một mốc khôi phục, bạn mở (All) Programs trong thực đơn
Start, chọn Accessories - System Tools - System Restore. Trong cửa sổ
System Restore, nhấn Create A Restore Point, nhấn Next, nhập tên cho
điểm khôi phục hệ thống, rồi nhấn Create. Để đưa hệ thống trở lại một
thời điểm nào đó, trong cửa sổ System Restore, chọn Restore My Computer
To An Earlier Time, rồi chọn một điểm phù hợp để tiến hành khôi phục hệ
thống. Sau khi nhấn Next 2 lần, hệ thống của bạn sẽ bắt dầu khôi phục về
thời điểm bạn chọn. Quá trình này chỉ hoàn tất sau khi HĐH tự khởi động
lại.
Thủ thuật 8: KHÔNG CẦN CHỈNH LẠI ĐỒNG HỒ
Người dùng PC thường phàn nàn về việc đồng hồ hệ thống chạy sai sau một
khoảng thời gian nào đó, và phải chỉnh sửa lại thời gian cho đúng một
cách thủ công. Điều này sẽ không thể xảy ra trong XP nếu bạn thực hiện
các bước sau để đồng bộ hoá đồng hồ hệ thống với đồng hộ quốc tế (với
điều kiện bạn có kết nối Internet).
Bạn đăng nhập vào tài khoản quản trị hệ thống, kết nối Internet, rồi
nhấn đúp vào biểu tượng đồng hồ trên thanh công cụ. Chọn nhãn Internet
Time trong hộp thoại Date and Time Properties. Đánh dấu kiểm vào
Automatically Synchronize With An Internet Time Server và chọn một đồng
hồ thích hợp từ thực đơn thả xuống, rồi nhấn nút Update Now.
Thủ thuật 9: KIỂM TRA TÍNH TƯƠNG THÍCH
Không phải chương trình nào cũng chạy tốt trong XP. Nếu không rõ về tính
tương thích, bạn hãy thử dùng Program Compatibility Wizard. Chọn Start -
All Programs - Accessories - Program Compatibility Wizard.
XP cung cấp cho bạn nhiều khả năng để thử tính tương thích của chương
trình. Nếu chương chình chạy tốt ở một điều kiện nào đó, XP sẽ gợi ý bạn
dùng các thiết đặt phù hợp nhất để chạy chương trình. Tất nhiên, XP
cũng cho bạn biết liệu chương trình có hoạt động cùng HĐH không.
Thủ thuật 10: TẠO ĐĨA MỀM KHỞI ĐỘNG CHO XP
Tạo một đĩa khởi động trong Win9x không hề khó khăn chút nào. Nhưng
Microsoft đã loại bỏ tính năng này trong Win 2000 và XP. Bạn cần có một
đĩa mềm khởi động để khôi phục lại hệ thống trong các trường hợp như
hỏng rãnh khởi động (boot sector), hỏng bảng ghi khởi động chính (Master
Boot Record), bị nhiễm virus, mất hoặc hỏng file NTLDR, NTDETECT.COM,
hoặc để khởi động trong trường hợp XP không thể khởi động được cả ở chế
độ Safe Mode.
Để tạo đĩa mềm khởi động trong XP (và Win2000), bạn làm như sau: Chuẩn
bị một đĩa mềm đã được định dạng. Chuyển tới ổ đĩa C:\, chép các file
sau boot.ini, ntldr, ntdetect.com, bootsect.dos, NTBOOTDD.SYS (nếu có)
sang đĩa mềm.
Thủ thuật 11: THIẾT ĐẶT LẠI BỘ NHỚ ẢO
Cho dù bạn có bao nhiêu RAM đi nữa thì Windows vẫn tạo ra thêm bộ nhớ ảo
(paging files) trên đĩa cứng để tối ưu hóa hoạt động của hệ thống. Tối
ưu hóa các file paging bằng cách cố định dung lượng sẽ làm cho tốc độ
tìm dữ liệu trên đĩa cứng nhanh hơn, HĐH cũng không phải đặt lại dung
lượng bộ nhớ ảo, giảm thiểu quá trình phân mảnh, và tiết kiệm được đĩa
cứng.
Để biết bạn cần dành bao nhiên megabyte cho bộ nhớ ảo, bạn hãy chạy một
số chương trình thường dùng, rồi mở Task Manager (nhấn Ctrl - Alt -
Del), nhấn vào nhãn Performance, và xem số megabyte ở khung Commit
Charge là bao nhiêu. Đây là số lượng bộ nhớ mà hệ thống của bạn cần lúc
này. Dung lượng bộ nhớ ảo tối thiểu sẽ là số megabyte này cộng thêm với
32 MB (nhưng nhiều người cộng thêm với 64 MB). Thiết đặt hợp lư nhất là
dung lượng tối thiểu và tối đa của bộ nhớ ảo phải bằng nhau để XP không
đặt lại dung lượng bộ nhớ này nữa.
Để thực hiện việc đặt lại dung lượng bộ nhớ ảo, bạn nhấn chuột phải vào
My Computer, chọn Properties - nhãn Advanced - nhấn vào Settings của
khung Performance - chọn Advanced trong hộp thoại Performance Options.
Bạn nhấn tiếp vào nút Change - chọn ổ đĩa thích hợp - nhập dung lượng bộ
nhớ ảo tối thiểu và tối đa, rồi nhất Set. Bạn lặp lại các bước nêu trên
với các ổ đĩa
còn lại và các thay đổi sẽ có hiệu lực sau khi hệ thống khới động lại.
Thủ thuật 12: SỬ DỤNG SYSTEM CONFIGURATION UTILITY
Nếu bạn không muốn một chương trình nào đó khởi động cùng với XP, muốn
tăng tốc độ khởi động của HĐH, muốn loại bỏ những dịch vụ hệ thống không
cần thiết, muốn tìm hiểu những trục trặc của hệ thống… và nhiều điều
khác, thì bạn hãy sử dụng tiện ích System Configuration.
Nếu đã sử dụng Win 98 và khai thác tính năng System Configuration
Utility thì bạn có thể băn khoăn tại sao XP lại không có tính năng tuyệt
vời này. Câu trả lời là XP có nhưng Microsoft không để tiện ích này
trong System Information vì không muốn người sử dụng can thiệp quá sâu
vào hệ thống.
Muốn khởi động System Configuration Utility, bạn chọn Start - Run - gõ
“mscomfig” hoặc chọn Start - Help and Support - chọn Use Tools to view
your computer information and diagnose problems trong cửa sổ mới. - dưới
hộp Tools, chọn System Configuration Utility.
Thủ thuật 13: SỬ DỤNG TỪ ĐIỂN THUẬT NGỮ CỦA WINDOWS
Nếu bạn không hiểu bản chất một thuật ngữ chuyên ngành nào đó, và bạn
không tìm thấy hoặc không thỏa mãn với giải thích của các từ điển khác,
thì từ điển thuật ngữ của XP (Windows Glossary) có thể làm bạn hài lòng.
Để sử dụng từ điển, bạn chọn Start - Help and Support - nhấn vào bất kỳ
một chủ đề nào dưới Pick A Help Topic - Windows Glossary - gõ thuật ngữ
cần được giải thích vào hộp Search. Bạn cũng có thể chọn Start - Help
and Support - gõ thuật ngữ cần được giải thích vào hộp Search và XP sẽ
liệt kê một số thành phần liên quan tới thuật ngữ đó, bao gồm cả từ điển
(Glossary).
Thủ thuật 14: LOẠI BỎ MSN MESSENGER
Rất nhiều người sử dụng XP không dùng và cũng không thích dịch vụ MSN
Messenger. Rất tiếc Microsoft lại không nghĩ vậy, và thậm chí còn không
cung cấp cách gỡ cài đặt chương trình này, Tuy nhiên, vẫn có cách để
không phải khó chịu với MSN Messenger. Bạn làm như sau: Tìm tới file
SYSOC.INF trong thư mục Windows\INF (chú ý : cả file và thư mục đều ở
chế độ Hidden). Mở file này bằng Notepad, tìm tới dòng
msmsgs=msgrocm.dll,OcEntry,msmsgs.inf,hide,7 và xóa chữ “hide” đi. Lưu
file và khởi động lại PC, rồi tìm tới Control Panels - Add and Remove
Programs - Add/Remove Windows Components. Lúc này tùy chọn cho phép gỡ
cài đặt MSN Messenger đã xuất hiện.
Nếu cách trên hơi rắc rối và đang sử dụng bản XP Professional, thì bạn
hãy làm theo cách sau: chọn Start - Run - gõ GPEDIT.MSC để mở Group
Policy - chọn Computer Configuration - Administrative Templates -
Windows Components - Windows Messenger. Tại đây, bạn có thể ngăn dịch vụ
này hoạt động hoặc lựa chọn cho phép nó hoạt động theo yêu cầu của bạn.
Theo cách này, bạn cần lưu ý, mặc dù dịch vụ đã bị vô hiệu hóa, nhưng
một số chương trình khác của Microsoft (Outlook, Outlook Express) vẫn có
thể khiến dịch vụ hoạt động.
Thủ thuật 15: TĂNG TỐC CHO XP
Mở Registry Start - Run - gõ regedit và tìm tới khóa
HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\Windows\Curr entVersion\Explorer\RemoteComputer\NameSpace
Chọn nhánh {D6277990-4C6A-11CF-8D87-00AA0060F5BF} và xóa nó đi. Tuy
nhiên, trước khi xóa nhánh này bạn nên sao lưu lại phòng trường hợp hệ
thống có vấn đề. Để làm việc này, bạn nhấn chuột phải vào nhánh cần sao
lưu, và chọn Copy Key Name rồi lưu vào một file văn bản.
Khóa trên đòi hỏi XP phải tìm kiếm tất cả các chương trình làm việc theo
lịch (Scheduled Tasks). Điều này khiến cho tốc độ duyệt của XP bị chậm
lại. Mặc dù thủ thuật trên nhằm tăng tốc độ duyệt cho các hệ thống chạy
Win2000 và XP trong mạng LAN, nhưng nó cũng cải thiện tốc độ duyệt một
các bất ngờ cho Windows ngay trên máy trạm. Thay đổi này có tác dụng tức
thì và chúng ta có thể cảm nhận được sự cải